การตอนแพะ (Castrating) อุปกรณ์ และวิธีการ

Written by Baude Christopher การตลาด

Updated: 2024-12-01

แพะตัวผู้ (Buck) ที่ไม่ได้ใช้เป็นพ่อพันธุ์และคุณต้องการใช้มันเป็นแพะเนื้อ คุณควรจะทำการตอนให้แพะเหล่านี้ เพื่อเป็นการควบคุมประชากรแพะ ซึ่งแพะตัวผู้ที่ตอนแล้วเราจะเรียกว่า Wether

การตอนแพะ (Castrating) มีวิธีการที่ง่ายไม่ซับซ้อน การให้ยาแก้ปวดเพียงเล็กน้อยกับแพะ หลังจากการตอนไม่กี่ชั่วโมง แพะก็สามารถฟื้นตัวได้แล้ว แต่สิ่งที่ยากกว่า คือ คุณต้องตัดสินใจเลือกว่าจะตอนแพะของคุณด้วยวิธีการใดมากกว่า

ผู้ที่ยังเป็นมือใหม่ในการเลี้ยงแพะ โดยเฉพาะเรื่องของการตอน ไม่รู้ว่าต้องใช้อุปกรณ์อะไร และมีวิธีการใดบ้าง รวมถึงแต่ละวิธีการต้องทำอย่างไร ในบทความนี้ Furry Farm มีคำตอบ

เหตุผลที่ควรตอนแพะ

ลูกแพะทางซ้ายถูกตอนเมื่อสองเดือนก่อน ส่วนแพะทางขวายังไม่ได้รับการตอน

เหตุผลที่ต้องคุณต้องตัดสินใจเลือกแพะตัวผู้ออกมา เพื่อทำการตอน มีเหตุผลบางประการ ดังนั้น

ควบคุมประชากรแพะ

คุณต้องเลือกแพะตัวผู้ที่ดีที่สุดเพียงตัวเดียวเพื่อทำพ่อพันธุ์และการขยายพันธุ์ในฝูง เพราะการควบคุมประชากรแพะให้อยู่ในจำนวนที่เหมาะสมจะทำให้การดูแลแพะเป็นเรื่องง่าย

ปลอดภัยต่อลูกแพะ

แพะตัวผู้ต้องการพื้นที่อยู่อาศัยที่แยกห่างจากลูกแพะ เพื่อความปลอดภัยของลูกแพะและหลีกเลี่ยงการผสมพันธุ์

ลดลักษณะนิสัยจะก้าวร้าว

การจัดการแพะตัวผู้ที่ยังไม่ได้ตอนเป็นเรื่องยาก และจะยิ่งยากมากขึ้นกว่าแพะตัวเมีย (Doe) หรือแพะตัวผู้ที่ตอนแล้ว (Wether) โดยเฉพาะอย่างยิ่งเมื่อถึงฤดูผสมพันธุ์ แพะที่ยังไม่ได้ตอนมักจะมีนิสัยก้าวร้าว ขณะที่แพะที่ตอนแล้วจะไม่มีนิสัยเหล่านี้ บางทีมันอาจเป็นสัตว์เลี้ยงที่น่ารักได้ตัวหนึ่งเลยทีเดียว

เมื่อไหร่ควรตอนแพะ

ช่วงอายุที่เหมาะกับการตอนแพะ คือ อายุ 8 – 12 สัปดาห์ โดยเฉพาะอย่างยิ่ง หากคุณรู้แล้วว่าคุณต้องการแพะตัวนั้นเป็นสัตว์เลี้ยงหรือต้องการเลี้ยงเป็นแพะเนื้อ คุณสามารถตอนมันได้ตั้งแต่อายุ 1 สัปดาห์เลยทีเดียว

ทั้งนี้ คุณอาจต้องตระหนักสักหน่อย เพราะหากตอนแพะเร็วเกินไปอาจทำให้แพะมีนิ่วในทางเดินปัสสาวะและส่งผลให้ท่อปัสสาวะพัฒนาไม่เต็มที่ได้

ขณะที่การตอนแพะช้าเกินไป ก็อาจทำให้เกิดการผสมพันธุ์โดยไม่ได้ตั้งใจ เพราะแม้ว่าแพะจะมีอายุเพียง 2 เดือนมันก็สามารถผสมพันธุ์กับแพะตัวเมียได้แล้ว ซึ่งจะเป็นการยากสำหรับการจัดการ

วิธีการตอนแพะ (Castrating)

จากที่ได้กล่าวไว้ข้างต้นว่า การตอนแพะเป็นเรื่องง่าย แต่สิ่งที่ยากคือ คุณต้องตัดสินใจเลือกว่าจะตอนแพะด้วยวิธีใดมากกว่า หากคุณเป็นมือใหม่หรือมีความกังวล สามารถให้สัตวแพทย์หรือหาผู้ช่วยมาทำแทนได้ และระหว่างนั้นคุณอาจอาสาเป็นผู้ช่วยจับแพะ เพื่อศึกษาเรื่องวิธีการได้

ก่อนการตอนลูกแพะประมาณครึ่งชั่วโมง ให้ยาแอสไพริน 1 ครั้ง และบานามีน (Banamine) 0.25 ซีซี (มีใบสั่งแพทย์เท่านั้น), ทิงเจอร์ พร้อมยาป้องกันบาดทะยักประมาณ 1 ซีซี

วิธีการตอนแพะมี 3 รูปแบบด้วยกัน ดังนี้

แบบใช้ยางรัด (Elastrator Castrating)

การใช้หนังยางรัดเป็นการใช้หนังยางขนาดเล็กและหนา รัดที่ถุงอัณฑะด้านบนด้วยเครื่องมือ Elastrator หลายคนเลือกใช้วิธีนี้ในการตอนแพะ เนื่องจากรวดเร็ว สะดวก ไม่มีเลือด และเชื่อถือได้

วิธีการนี้จะมีผลต่อท่อส่งน้ำเชื้อ เส้นเลือด และเส้นประสาทที่มาเลี้ยงลูกอัณฑะไม่สามารถส่งมาถึง ลูกอัณฑะจึงฝ่อแห้ง ไม่สามารถผลิตอสุจิได้นั่นเอง

วิธีการตอนแพะแบบใช้ยางรัด

ก่อนการรัดยาง ให้นำหนังยางที่สวมไว้บนเครื่องมือแล้วแช่ในแอลกอฮอล์สักครู่ ไม่ต้องใช้ยาฆ่าเชื้อหรือน้ำยาทำความสะอาดอื่น ๆ เนื่องจากวิธีนี้ไม่มีบาดแผล จากนั้นไปเริ่มขั้นตอนการตอนกันได้เลย

• จับลูกแพะไว้: ให้ผู้ช่วยอุ้มแพะไว้บนตัก โดยหันหลังออกไปด้านนอก หรืออีกท่าหนึ่งคือ ให้ผู้ช่วยนั่งคร่อมลูกแพะ แล้วยกขาหลังของลูกแพะขึ้น เพื่อให้มันยืนด้วยเท้าหน้าทั้งข้าง
• ใส่หนังยางที่เครื่องมือ: นำหนังยางที่แช่ในแอลกอฮอล์แล้วเข้ากับเครื่องมือ บีบส่วนที่จับเครื่องมือ เพื่อขยายหนังยาง
• ใส่ถุงอัณฑะในหนังยาง: ใส่ถุงอัณฑและลูกอัณฑะในหนังยาง ขยับเข้าไปใกล้กับฐานของถุงอัณฑะให้ได้มากที่สุด ตรวจสอบให้แน่ใจว่าถุงอัณฑะทั้งสองอยู่ภายในวงแหวนแล้ว
• ปลดยางออก: หลังจากที่หนังยางรัดที่โคนถุงอัณฑะแล้ว ให้นำเครื่องมือออก ตรวจสอบอีกครั้งว่าหนังยางอยู่ใกล้กับตัวแพะและหัวนมแพะไม่ติดอยู่ด้านในหนังยางด้วย

ทั้งนี้ หากคุณพบว่าหนังยางไม่ได้รัดพอดีกับโคนถุงอัณฑะ หรือลูกอัณฑะข้างใดข้างหนึ่งไม่ได้อยู่ในวงแหวน ให้ตัดหนังยางออกและทำซ้ำตั้งแต่ขั้นตอนแรก

หากทำถูกต้องในทุกขั้นตอน ถุงอัณฑะจะแห้งและฝ่อไปเองภายใน 2 สัปดาห์ โดยประมาณ แต่คุณต้องหมั่นตรวจสอบด้วย เพราะถ้าหากครบกำหนดแล้วแต่ถุงอัณฑะยังไม่หลุดออก ควรเช็คเรื่องการติดเชื้อด้วยการฉีดพ่นยาฆ่าเชื้อ ซึ่งในบางกรณี คุณอาจพบว่ามันไม่หลุดออกแต่มันจะห้อยอยู่ด้วยเนื้อเยื่อบาง ๆ คุณสามารถตัดมันออกได้ด้วยมีดผ่าตัดคม ๆ ที่ฆ่าเชื้อแล้ว

แบบใช้เครื่องมือเบอร์ดิซโซ (Emasculator castration)

การตอนแบบนี้เป็นการตอนที่ไม่มีเลือดเช่นกัน ด้วยเครื่องมือที่ค่อนข้างหนักที่เรียกว่า ‘Burdizzo’ หรือ ‘emasculatorome’ ซึ่งเป็นการบีบท่อนำน้ำอสุจิ แต่วิธีนี้ไม่ค่อยได้รับความนิยมนัก เนื่องจากคุณจะไม่สามารถดูได้ว่าท่อน้ำเชื้อถูกตัดตอนแล้วหรือยัง

วิธีการตอนแพะแบบใช้เบอร์ดิซโซ (Burdizzo)

โปรดจำไว้ว่าอย่าพยายามบีบท่อนำอสุจิทั้งสองข้างพร้อมกัน แต่เราแนะนำให้ปฏิบัติ ดังนี้

• จับลูกแพะ: ให้ผู้ช่วยจับลูกแพะอุ้มไว้ที่ตัก โดยรวบขาแพะไว้ทั้ง 4 ขา
• หาท่อนำอสุจิ: ให้คลำที่โคนถุงอัณฑะแพะ เพื่อหาท่อนำอสุจิ
• บีบท่อนำอสุจิ: ใช้เครื่องมือเบอร์ดิซโซบีบที่ท่อนำอสุจิ นับ 1-25 แล้วปล่อย ระหว่างนั้น คุณจะได้ยินเสียงคล้ายท่อถูกตัดแล้ว
• ดึงลูกอัณฑะลงเล็กน้อย: จากนั้น ให้คุณดึงลูกอัณฑะลงมาเล็กน้อย เพื่อให้แน่ใจว่าท่อนำอสุจิขาดออกจากกันแล้ว
• ทำซ้ำ: ทำซ้ำตั้งแต่ข้อที่ 1-4 กับท่อนำอสุจิอีกข้างหนึ่ง

หากทำถูกต้อง ลูกอัณฑะจะค่อย ๆ หดตัวเล็กลง โดยปกติแล้ววิธีนี้จะไม่มีบาดแผล เพียงแต่อาจมีรอบถลอกบ้างเล็กน้อย

ผ่าเอาลูกอัณฑะออก

การผ่าตัดเอาลูกอัณฑะออกเป็นวิธีที่ยุ่งยากกว่าและแพงกว่าวิธีอื่น ๆ เป็นการศัลยกรรมที่ตัดเอาส่วนของท่อนำอสุจิและลูกอัณฑะออกไปโดยต้องอาศัยสัตวแพทย์

การผ่าตัดด้วยวิธีนี้ต้องระมัดระวังเรื่องของการกรีดผ่าเปิดถุงอัณฑะ การผูกมัดท่อนำอสุจิ การห้ามเลือด การดูแลเรื่องความปลอดภัยทั้งก่อนและหลังการผ่าตัด รวมถึงการดูแลแผลผ่าตัดหลังคลอด เพื่อป้องกันการติดเชื้อ

การผ่าเอาลูกอัณฑะออกมีวิธีการ คือ จับแพะไว้ให้นิ่ง ฟอกสบู่ทำความสะอาด โกนขนที่ลูกอัณฑะ ใช้น้ำยาฆ่าเชื้อเช็ดที่ถุงอัณฑะ มีดกรีดลงไป เอาถุงอัณฑะออก ผูกไหมที่ส่วนท่อนำอสุจิให้แน่นอย่างน้อย 2 เปาะ เพื่อให้นแน่ใจว่ามันจะไม่หลุด อีกทั้งยังเป็นการช่วยห้ามเลือดได้อีกด้วย

แพะตั้งท้อง

แพะเพศผู้ที่ถูกละเลยเรื่องการตอนหรือได้รับการตอนช้าเกินไป มันสามารถผสมพันธุ์กับแพะตัวเมียได้แล้ว ซึ่งระยะเวลาที่แพะผสมพันธุ์ใช้เวลาเพียงไม่กี่วินาทีเท่านั้น ปกติแล้วเราจะปล่อยให้มันผสมพันธุ์กันประมาณ 2 – 3 ครั้ง แต่ถ้าหากแพะตัวเมียไม่สนใจที่จะกลับไปทำซ้ำอีก สันนิษฐานได้ว่าแพะตั้งท้องแล้ว

ระยะเวลาที่แพะตั้งท้อง (ช่วงเวลาระหว่างการผสมพันธุ์และการคลอด) ใช้เวลาประมาณ 150 วัน บางครั้งอาจอยู่ที่ 145-155 วัน

แพะที่ตั้งท้องคุณควรแยกออกจากแพะตัวอื่น ให้สารอาหารที่เพียงพอ ย่อยง่าย คอยระวังไม่ให้ต่อสู้กับตัวอื่น อย่าปล่อยให้อยู่กับแพะตัวอื่นที่เพิ่งแท้งลูก และเมื่อใกล้กำหนดคลอดให้คุณเล็มขนบริเวณเต้านม ขาหลัง และหางให้สะอาด หากเป็นแพะนมที่ยังคงผลิตน้ำนมออกมาอย่างต่อเนื่อง ควรรีดนมออกให้เต้านมแห้งอย่างน้อย 6 – 8 สัปดาห์ก่อนคลอด

สรุป

การตอนแพะสามารถทำได้ตั้งแต่แพะอายุ 8-12 สัปดาห์ ถ้าหากคุณแน่ใจแล้วว่ามันจะไม่ได้ถูกใช้เป็นพ่อพันธุ์และต้องการใช้มันเป็นแพะเนื้อ การตอนแพะในระยะเวลาที่เหมาะสมจะเป็นการลดลักษณะนิสัยก้าวร้าวของแพะตัว ควบคุมประชากรแพะ ปลอดภัยต่อลูกแพะ ซึ่งล้วนแล้วแต่ทำให้คุณจัดการในเรื่องการเลี้ยงแพะได้ง่ายมากขึ้น

การตอนแพะ มีอยู่ 3 วิธี ได้แก่ การตอนแบบใช้ยางรัด, การตอนด้วยเครื่องมือเบอร์ดิซโซ ซึ่งสามารถทำได้ด้วยตัวเอง และวิธีสุดท้ายคือ การผ่าตัดเอาลูกอัณฑะออก เป็นวิธีที่ดีที่สุดและมีค่าใช้จ่ายที่แพงที่สุดเมื่อเทียบกับวิธีอื่น

การเลี้ยงแพะประกอบไปด้วยหลายส่วน การตอนแพะเป็นอีกหนึ่งวิธีที่คุณต้องมีการจัดการที่ดี มีการวางแผนตั้งแต่ต้นและมีการติดตามอย่างต่อเนื่อง ไม่ว่าจะเป็นกำหนดวันในการตอนแพะ, วิธีการ ไปจนถึงการติดตามผล เพราะการจัดการที่ดีจะนำไปสู่การประสบความสำเร็จในการเลี้ยงแพะได้